Sözcük: İnsanlar arasındaki iletişimi sağlayan dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük (kelime) denir. Sözcükler herhangi bir varlığı, kavramı ya da eylemi karşılayabilir.
1. Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamıdır.
Örnek:
“Soğuk” sözcüğünün akla gelen ilk anlamı “ısısı düşük” anlamıdır.
- Şubat ayında soğuk hava çocukları hasta etti.
2. Mecaz (Değişmece) Anlam
Bir sözcüğün, gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak cümle içinde kazandığı yeni anlamdır.
Örnek:
- Okul müdürü oldukça sert biriydi.
- Rakip takımı sahadan sildik .
3. Terim Anlam
Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüktür.
Örnek:
- Söyleyeceğimiz şarkının beste sahibi şu an aramızdadır.
“beste” sözcüğü müzik alanına ait bir terimdir.
- Futbolcular hakemin penaltı kararına itiraz etti.
“Penaltı” spor alanında kullanılan bir terimdir.
Bir sözcüğün birden çok anlamı ifade edecek şekilde kullanılmasına çok anlamlılık denir.
Örnek:
Düşmek:
- Çocuk ağaçtan düştü.. (Dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek)
- Dağlara kar düştü. (Yağmak)
- İşçilerin maaşı düştü. (Eksilmek)
- Bu işin üstüne çok düştü ve başarılı oldu.( Aşırı ilgi veya sevgi göstermek)
Çevirmek:
Başını çevirip adama doğru baktı. (Bir şeyin yönünü çevirmek)
- Çocuk sadece kitabının yapraklarını çeviriyordu. (Öteki yüzünü görünür duruma getirmek)
- İşim acele olunca hemen bir taksi çevirdim. (Durdurmak)
- 5. Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
Söylenişte tekil olmasına rağmen anlamca geniş kapsamlı olan sözcüklere genel anlamlı sözcükler; anlamca daha dar kapsamlı olan, o türün sadece bir ya da birkaç örneğine işaret edecek şekilde kullanılan sözcüklere ise özel anlamlı sözcükler denir.
Varlık – Canlı – Hayvan – Böcek – Karınca Özelden Genele SıralamaKarınca – Böcek – Hayvan – Canlı – Varlık
Uyarı:
Bir sözcük cümledeki kullanımına göre özel veya genel anlamlı olabilir.
- Doğada kuşlar özgürce uçar.
Herhangi bir kuş kastedildiği için “kuş” sözcüğü genel anlamda kullanılmıştır.
- Ağaçtaki kuş çok tatlı ötüyor.
Kastedilen kuş, belli bir kuştur; bu yüzden “kuş” sözcüğü özel anlamda kullanılmıştır